مدل های مختلف معماری سازمانی

مدیر سایت

چارچوب های معماری سازمانی

 

 چارچوب های معماری سازمانی


چارچوب چیست
بطور كلی "چارچوب" وسیله ای برای طبقه بندی اشیاء است و از آنجاكه موضوع ما مربوط به سازمان است، اشیاء مورد نظر نیز توصیفاتی از جنبه ها و حوزه های سازمان هستند. این توصیفات(مدل ها) توسط هر فردی كه به آنها احتیاج داشته باشد، قابل استفاده است به شرطی كه اجازه دسترسی به آنها را داشته باشد. تهیه كننده چنین توصیفاتی، متخصصان در زمینه مربوط به آن مدل هستند. می‌توان سازمان را به ساختمانی تشبیه كرد، اگر ساخت یك ملك را به عنوان مثال در نظر بگیریم، مالك آنچه را در ذهن خود دارد (توصیف كلی از شكل و خصوصیات ساختمان) به معمار ساختمان می‌گوید تا این توصیفات را بصورت "اشكال و نقشه های" ساختمانی درآورد. حال تصورات مالك از ساختمان به گونه ای تبدیل شده كه قابل ساخت توسط سازنده می‌باشد، به این ترتیب فرآیند معماری ساختمانی منجر به تولید ساختمان می‌شود.
برای هر سازمان حداقل دو چارچوب وجود دارد، یكی چارچوبی از مدل های پایه كه توصیف كننده "وضعیت فعلی " سازمان است و به آن چارچوب معماری موجود گویند و دیگری كه "وضعیت آینده "(پس از اعمال معماری سازمانی) را مشخص می‌كند و آن را چارچوب معماری مطلوب می‌نامند. نكته مهم این است كه اگر از "مدل های پایه " برای توصیف یك سازمان استفاده شود، تا زمانیكه تغییری در حرفه سازمان بوجود نیامده، نیازی به تغییر مدل ها نیست.

چارچوب زكمن
چارچوب معماری زکمن که به نوعی جدول مندلیف مدل های معماری به حساب می‌آید، چارچوب مرجعی است که شش جنبه اطلاعات، فرآیند ها، مکانها، افراد، رویدادها و اهداف را تحت پوشش قرار می‌دهد. چارچوب زکمن نقشی کلیدی در ایجاد چارچوبهای دیگر، مانند "چارچوب معماری فدرال" داشته است. جان زکمن، ارائه کننده چارچوب فوق، كه از پیشكسوتان "معماری سازمانی"به حساب آمده و امروزه او را بعنوان پدر این علم می‌دانند، معماری سازمانی را ضرورتی غیرقابل اجتناب برای سازمانهای بزرگ می‌داند.
چارچوب زکمن، یک چارچوب جامع و عمومی است که با ویژگی های انعطاف پذیرخود در حوزه های کاربردی زیادی قابل استفاده است. این چارچوب یک مدل پایه برای توسعه متدولوژی برنامه ریزی معماری سازمانی درسال 1992 بود و مجموعه این دو خود بوجود آورنده چارچوب های فدرال (1999) و به دنبال آن چارچوب خزانه داری (2000) می باشند.
اگرچه امروزه چارچوب زكمن قدری قدیمی شده و مطابق با نیازهای روز نمی باشد اما هنوز به عنوان مرجع و منبعی برای معماری سازمانی به حساب می آید، بدین صورت كه مفاهیم و چارچوبهای جدید كه با توجه به نیازهای روز و دانش جدید توسعه یافته اند، ایده های اولیه خود را از این چارچوب مادر گرفته و آن را مطابق نیازها و شرایط خاص خود شكل داده اند.
امروزه جان زكمن معتقد است چارچوب وی نقش "یك ابزار تفكر" را بازی می كند، بطوریكه به معماران و مدیریان كمك می كند حوزه ها و جنبه ها را جداسازی و مرتب كنند. چارچوب معماری زكمن تاثیر مستقیمی بر اكثر چارچوب های بعدی و مفاهیم معماری داشته است.
نقاط مثبت چارچوب زكمن:
    - فراگیری و كار با آن ساده است.
    - جامع و هم جانبه است، همه دیدگاه ها و جنبه ها را پوشش می دهد
    - مبتنی بر مجموعه ای از توصیفات پایه با نام مدل های معماری است
كمبودهای چارچوب زكمن:
    - بحثی در خصوص امنیت نشده است، زكمن تنها یك یادداشت در این مورد نوشته و شرحی در این خصوص وجود ندارد.
    - بحثی در خصوص استانداردها، قوانین و راهبرد های انتقال انجام نشده. ستون انگیزه را شاید بتوان با برنامه های انتقالی و نگاه راهبردی به نوعی تركیب كرد.
    - برخی ستونها مانند زمان و انگیزه به اندازه دیگر ستونها كاربرد و استفاده ندارند
    - چارچوب دارای متدولوژی و ابزار مشخصی نیست.
    - چگونگی همراستا نمودن فناوری اطلاعات با كسب و كار مشخص نشده است.
    - عدم توجه به ارتباط بین جنبه ها با یكدیگر، موضوعی كه بعدها با معرفی ماتریس های نگاشتی بین عناصر ستون ها با یكدیگر توسط روش های معماری مورد توجه قرار گرفت.
    - چارچوب (و مدل ها) فاقد قانون هستند.

چارچوب C4ISR
با وجود اینكه در اكثر متون به چارچوب زكمن به عنوان اولین چارچوب معماری سامانه های اطلاعاتی اشاره می‌شود، ولی باید گفت كه تلاشی كه در وزارت دفاع آمریكا در جهت معماری سامانه های اطلاعاتی و ارتباطاتی صورت گرفت، مستقل از چارچوب زكمن و مسائل مطرح شده در آن بود. C4ISR كه در ابتدا برای معماری سامانه های ارتباطی و اطلاعاتی در صحنة عملیات نظامی‌تدوین شده بود، رفته رفته جای خود را به عنوان یك راه حل ممتاز برای پرداختن به معماری در حوزه های دیگر نیز باز كرد. چارچوب C4ISR بر خلاف زكمن كه شامل شش دیدگاه می‌شد از سه دیدگاه تشكیل شده كه با هم تفاوت عمده دارند. این سه دیدگاه عبارتند از :
    - دیدگاه عملیاتی : این دیدگاه توصیف كننده وظایف و عملكردهای گره های عملیاتی و گردش اطلاعات بین این گره ها در جهت انجام عملیات نظامی‌است. با استفاده از نمادهای گرافیكی می‌توان گره ها و عناصر عملیاتی، چگونگی انجام و پشتیبانی عملیات، نحوه گردش و تبادل اطلاعات بین گره ها را مشخص نمود.
    - دیدگاه سیستمی : این دیدگاه توصیف كننده سیستمهای اطلاعاتی و چگونگی ارتباط بین آنها در جهت انجام یا پشتیبانی یك عملیات نظامی‌است. آنچه كه نشان دهنده نقش فناوری در كمك به انجام بهتر ماموریتهای نظامی‌بوده، در اینجا توصیف می‌شود. از دیدگاه عملیاتی كه به دیدگاه سیستمی‌وارد شویم، گره های عملیاتی با سیستم های اطلاعاتی و فواصل با خطوط انتقال اطلاعات جایگزین می‌شوند.
    - دیدگاه تكنیكی : این دیدگاه توصیف كننده قوانین، مشخصات و ملزومات تعیین شده برای هر سیستم در جهت نیل به اهداف و وظایف تعریف شده آن است. در حقیقت هدف از این دیدگاه، تضمین تطابق در عملكرد سیستم ها با انتظارات خواسته شده از آنهاست.

چارچوب FEAF
در سال 1996 قانونی موسوم به كلینگر كوهن در كنگره آمریكا به تصویب رسید كه مطابق آن، همه وزارتخانه ها و سازمانهای فدرال آمریكا ملزم شدند معماری فناوری اطلاعات خود را ایجاد كنند. مسئولیت تدوین، اصلاح و اجرای معماری فناوری اطلاعات یكپارچه در هر سازمان بر عهده مدیر ارشد اطلاعاتی آن سازمان قرار گرفت. در سال 1998 بر اساس همین قانون شورای مدیران ارشد اطلاعاتی موظف شدند كه جهت توسعه، پشتیبانی و تسهیل پیاده سازی معماری اطلاعات سیستمهای دولتی، راهكار واحدی را ارائه دهد. چارچوب معماری سازمان فدرال در سپتامبر سال 1999 توسط شورای مدیران ارشد اطلاعاتی دولت ایالات متحده آمریكا تهیه و تنظیم شد.
این چارچوب از 4 سطح و 8 مولفه تشكیل شده است، در سطوح بالا طرح ها و راهبردهای كلان مطرح می‌شود درحالیكه هر چه به سمت سطوح پائین تر حركت می‌كنیم با طرح ها و مشخصات جزئی تر برخورد می‌كنیم تا سرانجام در سطح 4 به ماتریس محصولات FEAF برمی‌خوریم كه همان چارچوب اولیه زكمن است(این ماتریس شامل سه جنبه داده، فرآیند و مكان است كه در پنج دیدگاه برنامه ریز، مالك، صاحب، سازنده و پیمانكار طبقه بندی شده است).
FEAFبرخلاف زكمن تنها به معرفی چارچوب و محصولات نمی‌پردازد، بلكه روش و چگونگی برپاسازی معماری را نیز مشخص می‌كند. در مستندات FEAF ، از متدولوژی "برنامه ریزی معماری سازمانی " آقای اسپیواك به عنوان راهنمای انجام معماری، نامبرده شده است.
نقاط ضعف چارچوب فدرال:
    - اگرچه چارچوب فدرال از استانداردها و طرح های انتقالی به عنوان بخشی از معماری بهره برده است ولی مشخص نكرده كه این استانداردها چگونه می بایست سازماندهی و بكار برده شوند.
    - در مورد طرح انتقالی هیچ راهنمائی ارائه نشده است
    - اگرچه در مستندات چارچوب فدرال نیاز به مخزن مدل ها مطرح شده ولی توضیح یا پیشنهادی داده نشده است.
    - راهنمائی درخصوص امنیت وجود ندارد.
    - چارچوب معماری سازمانی فدرال به عنوان "راهنما" برای سازمانهای فدرال ارائه شده و جنبه "اجباری" ندارد.
نقاط قوت چارچوب فدرال :
این چارچوب گامی مهم در راستای تعریف عناصر و اجزاء معماری سازمانی است. برخلاف زكمن كه تنها به خود چارچوب محصولات و مدل ها می پردازد در اینجا به اهداف راهبردی و نیازهای گذار(تحول) نیز پرداخته شده است. از متدولوژی برنامه ریزی معماری سازمانی اسپیواك به عنوان روش برپاسازی نام برده شده و لایه های معماری تشریح شده اند.

چارچوب DODAF
ریشه این چارچوب به C4ISR باز می گردد كه در سال 1996 منتشر شد، توسعه C4ISR با هدف ایجاد توصیفات و مدل های كامل و تعامل پذیر معماری برای سیستم های پیچیده نظامی یا سیستمی از سیستمهای تعامل پذیر انجام پذیرفت. مدل های معرفی شده در DODAF زیادتر از نیاز اكثر سازمانها بوده و معمولا هر سازمانی بنا به نیازها و شرایط خاص خود از تعدادی از این مدل های معماری استفاده می كند.

چارچوب TEAF
چارچوب خزانه داری بر اساس چارچوب های زكمن، فدرال و C4ISR ساخته شده و تحت عنوان راهنمائی بر معماری وزارت خزانه داری و ادارات آن در سال 2000 ارائه شد. چارچوب معماری سازمانی خزانه داری تركیبی است از چارچوب معماری فدرال با چارچوب C4ISR كه محصولات آن شباهت زیادی به محصولات C4ISR دارند اگرچه چارچوب و ماتریس محصولات آن بیشتر شبیه چارچوب فدرال است.
برنامه راهبردی فناوری اطلاعات وزارتخانه خزانه داری ایالات متحده بر پایه هدفی است مبنی بر " بسط ، نگهداشت و تهیه راهنمای پیاده سازی معماری فناوری اطلاعات برای این وزارتخانه". در راستای این برنامه، در ژوئیه 2000 ، وزارت خزانه داری آمریكا، چارچوب مرجع معماری خود به نام TEAF را تعریف نمود. هدف این چارچوب عبارتست از:
    - هدایت ادارات و بخش های مختلف خزانه داری برای تولید معماری سیستمهای اطلاعاتی
    - ارائه مفاهیم، قوانین، فناوری و استانداردهای یكپارچه و مشترك برای تولید سیستم های وزارت خزانه داری
    - ارائه قالبی استاندارد برای توصیف معماری سازمانی.
ماتریس TEAF كه جهت تدوین یك ساختار ساده و یكسان برای كل چارچوب استفاده می‌شود، شامل 4 جنبه (عملكرد، اطلاعات، سازمان و زیربنا) به عنوان ستون و 4 دیدگاه (برنامه ریز، مالك، طراح و سازنده) به عنوان سطرهای ماتریس می‌باشد. نقطه قابل توجه در این چارچوب را باید استفاده از بهترین تجارب موفق دانست بطوریكه ماتریس محصولات این چارچوب با چارچوب مرجع زكمن و FEAF همخوانی دارد. محصولات كاری كه طی فرآیند معماری، تولید و توسعه می‌یابند باید مورد اولویت بندی قرار گیرند. محصولات كاری پایه كه برای هر سازمان مهم هستند، به عنوان محصولات كاری "ضروری" شناخته می‌شوند ومحصولات كاری دیگری كه ممكن است در بعضی سازمانها لازم شوند، محصولات كاری "پشتیبان" خوانده می‌شوند.

  1.   مفهوم معماری سازمانی
  2. چارچوب های معماری سازمانی
  3. معماری سازمانی سرویس گرا
  4. انواع معماری سازمانی

دیدگاه شما

دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید مدیر سایت در وب سایت منتشر خواهد شد.
پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.